Herestraat 42 Groningen, een beschilderd balkenplafond uit 1637
In 2016 begon de zeer ingrijpende verbouwing van dit pand dat uit de late middeleeuwen dateert. Helaas kwam de aanwijzing tot gemeentelijk monument te laat om het hele gebouw te kunnen behouden. En juist in dit pand kwam een rijk geschilderd plafond tevoorschijn, nagenoeg compleet en gedateerd! Het zat boven de voorkamer (afmeting 4,2 × 6,5 m) op de begane grond. Niet alleen de onderkant van de vloerdelen, maar ook de drie zijden van de balken zijn beschilderd. Afgebeeld zijn gestileerde bladranken die in een lichte kleur zijn geschilderd tegen een donkere achtergrond die nu bijna zwart oogt, maar lichter moet zijn geweest, vermoedelijk groen. Tussen de ranken zijn o.a. vogeltjes en tulpen te zien. In het tweede balkvak is een bijzonder decoratieonderdeel afgebeeld rond het jaartal 1637. Te zien zijn een omkijkende vogel, een vlinder en een zonnebloem. Het kan opgevat worden als een liefdesembleem van de opdrachtgever Bernard Entens (ca. 1600 – na 1666) voor zijn aanstaande echtgenoot Catharina Albeda (1595 – na 1671) ter gelegenheid van zijn liefdesaanzoek of verloving. Zij was op dat moment weduwe. De zonnebloem staat voor het Entens als minnaar, de vogel staat voor de eerzame liefde en de vlinder als de bevrijding uit de donkere cocon van het weduwe zijn.
Overzicht van het bijzondere beschilderde balkenplafond. Foto: Gemeente Groningen
Het gebeurt maar hoogst zelden dat zo’n plafond nog in tact is omdat ze niet heel veel voorkwamen en de nog bestaande schilderingen zijn veelal overgeschilderd met een dekkende verf. Hoewel het belang van dit plafond door de eigenaar (een vastgoedinvesteerder) werd erkend was behoud in situ niet mogelijk. Een gespecialiseerd bedrijf heeft de balken en de houten vloerdelen voorzichtig uitgenomen en het ligt sindsdien in opslag om uiteindelijk een plaats te gaan krijgen in het Museum aan de A (voorheen het Scheepvaartmuseum) in Groningen.
Verder lezen
Tel, T. ‘Herestraat 42, ‘Ruim vier eeuwen bouwgeschiedenis en een spectaculaire ontdekking als klapstuk’.
H. van Gangelen ‘Lieven doet leven, Een liefdesembleem op een beschilderde zoldering uit 1637 ontsluierd’.
(Beide artikelen in: Hervonden Stad 2019, 24e jaarboek voor archeologie, bouwhistorie en restauratie in de gemeente Groningen. Blz.: 132-149 en 150-163.)
